Beyin Ve Omurilik Enfeksiyonları (Menenjit, Ensefalit Vb.)

Menenjit

Menenjit beyin zarlarının inflamasyonu sonucu oluşan çocuklarda görülen en ciddi enfeksiyonlardan birisidir. Akut bakteriyel menenjite neden olan en önemli 3 etken; Pnömokok (vücudun farklı bölgelerinde ciddi enfeksiyon hastalıklarına neden olan bir bakteri türü), Meningokok hastalığı (Neisseria meningitidis adı verilen bir çeşit bakterinin neden olduğu ciddi bir hastalık) ve Hemophilus influenza Tip B (pek çok organ sistemlerini etkileyebilen hastalık)’dır.

Menenjit Riskini Artıran Etmenler Nelerdir?

Çocuklarda menenjit için en önemli risk, yaştır. Çünkü enfeksiyonlara karşı bağışıklık yetersiz durumdadır. Kreşe gitme, askerlik, yurtta kalma gibi kalabalık ortamlarda solunum yoluyla taşıyıcılık sıklığı artar. Kompleman sistem eksikliği, orak hücreli anemi (normalde yuvarlak şekilli olan kırmızı kan hücreleri bu hastalarda orak şeklindedir), dalağın yokluğu, doğumsal sakral sinüs ve kafa travması sonrası oluşan beyin omurilik sıvısı (BOS) kaçağı durumlarında menenjit riski artar.

Menenjit Aşısı Hangi Yaşlarda Ve Hangi Periyodlarla Uygulanıyor?

Ülkemizde H. influenza Tip B (Hib)’ e karşı aşılama 2006 yılında, Pnömokok’e karşı aşılama ise 2008 yılında rutin çocukluk çağı aşılama programına alınmıştır. Halen Hib aşısı 2, 4 ve 6’ncı ayda, 3 doz ve takiben 18’inci ayda rapel şeklinde uygulanmaktadır. Pnömokok aşısı 2, 4 ve 12’nci aylarda uygulanmaktadır. Meningokok hastalık gelişimini önlemek için aşılar mevcuttur ancak ülkemizde halen sağlıklı çocuklara rutin olarak uygulanmamaktadır.

Menenjit Teşhisi

Bakteriyel menenjitin klinik bulguları değişkendir ve özgül değildir. Bakteriyel menenjit acil olarak tanınması ve tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Dikkatli bir anamnez ve fizik muayene sonrası menenjitten şüphelenilen bir hastada, tıbbi açıdan sakıncalı bir durum yoksa, lomber ponksiyon (LP) yapılarak BOS örneği alınmalı ve empirik antibiyotik tedavisi başlanmalıdır. Alınan BOS örneğinde hücre sayımı, glukoz ve protein konsantrasyonu ölçümü yanında, Gram boyama ve kültür incelemelerinin de yapılması gereklidir. Lomber ponksiyon yapılamayan ya da kranial görüntüleme gereği nedeniyle işlemin gecikeceği düşünülen hastalarda kan kültürü alınarak en kısa sürede empirik antibiyotik tedavisi başlanmalıdır.

Menenjitin Önlenmesi Ve Tedavisi

Menenjitin önlenmesine yardımcı olmada en etkili yol aşılamadır. Meningokok hastalıkları çocukluk çağında ve ergenlik döneminde önemli morbidite ve mortaliteye neden olmaktadır. 4 valanlı konjüge aşılar ülkemizde de mevcuttur ve güvenle kullanılabilmektedir. Menenjit için kullanılan her 3 aşı da diğer çocukluk çağı aşıları ile birlikte uygulanabilir.

Meningokok aşılarının en sık saptanan lokal yan etkisi aşı yerinde kızarıklık ve ağrıdır. Dokuzuncu ayda aşılanan çocukların incelendiği diğer bir çalışmada %3.3 oranında ateş gözlenmiş olup, hiçbir vakada >40°C’nin üzerine çıkmadığı raporlanmıştır. Erişkinlerde ise en sık bildirilen lokal yan etki ağrı, sistemik yan etki ise yorgunluk ve baş ağrısıdır. Aşı uygulaması sonrası 15 dakika oturarak veya yatarak gözlenmelidir.

Ensefalit (Beyin İltihabı)

Ensefalit olarak da bilinen beynin iltihaplanmasının birkaç neden vardır, ancak en yaygın olanı viral bir enfeksiyondur.
Ensefalit genellikle ateş ve baş ağrısı gibi hafif grip benzeri belirti ve semptomlara neden olur veya hiç semptom göstermez. Bazen grip benzeri belirtiler daha şiddetlidir. Ensefalit ayrıca karışık düşünme, nöbetler, hareket – görme -işitme gibi duyularla ilgili sorunlara neden olabilir.

Bazı durumlarda, ensefalit hayatı tehdit edici olabilir. Zamanında tanı ve tedavi önemlidir, çünkü ensefalitin her bireyi nasıl etkileyeceğini tahmin etmek zordur.

Meningoensefalit, Meninkslerin iltihabı veya enfeksiyonu olan menenjit ile beyin iltihabı veya enfeksiyonu olan ensefalitin aynı anda görüldüğü hastalığa verilen isimdir.

Ensefalit (Beyin İltihabı) Teşhisi

• Kapsamlı bir fizik muayene ve tıbbi öykü
• Beyin görüntülemesi: MRG veya BT görüntüleri beynin şişmesini veya tümör gibi semptomlarınıza neden olabilecek başka bir durumu ortaya çıkarabilir.
• Omurga musluğu (lomber ponksiyon): Belinize yerleştirilen bir iğne, beyni ve omuriliği çevreleyen koruyucu sıvı olan az miktarda beyin omurilik sıvısını (BOS) çıkarır. Bu sıvıdaki değişiklikler beyindeki enfeksiyonu ve iltihabı gösterebilir. Bazen CSF örnekleri virüsü veya diğer bulaşıcı ajanları tanımlamak için test edilebilir.
• Diğer laboratuvar testleri: Boğazın arkasından kültür alınabilir; kan, idrar veya atılım örnekleri virüsler veya diğer bulaşıcı ajanlar için test edilebilir.
• Elektroensefalogram (EEG): Saç derinize yapıştırılmış elektrotlar beynin elektriksel aktivitesini kaydeder. Bazı anormal paternler ensefalit tanısını gösterebilir.
• Beyin biyopsisi: Nadiren, test için küçük bir beyin dokusu örneği çıkarılabilir. Bir beyin biyopsisi genellikle sadece semptomlar kötüleşiyorsa ve tedavilerin bir etkisi yoksa yapılır.

Ensefalit (Beyin İltihabı) Tedavisi

Hafif ensefalit tedavisi genellikle aşağıdakilerden oluşur:

• Yatak istirahati
• Bol sıvı
• Baş ağrısı ve ateşleri hafifletmek için asetaminofen, ibuprofen ve naproksen sodyum gibi anti-enflamatuar ilaçlar
• Antiviral ilaçlar: Bazı virüslerin neden olduğu ensefalit genellikle antiviral tedavi gerektirir.

Ensefalit (Beyin İltihabı) Destekleyici Bakımı

Şiddetli ensefalit ile hastaneye yatırılan kişiler için aşağıdakiler yapılabilir;

• Solunum yardımı, solunum ve kalp fonksiyonunun dikkatle izlenmesi
• Uygun hidrasyon ve temel mineral seviyelerini sağlamak için intravenöz sıvılar
• Kafatası içindeki şişliği ve basıncı azaltmak için kortikosteroidler gibi anti-enflamatuar ilaçlar
• Nöbetleri durdurmak veya önlemek için fenitoin gibi antikonvülsan ilaçlar

Ensefalit (Beyin İltihabı) Takip tedavisi

Bazı durumlarda aşağıdaki gibi ek tedaviye ihtiyaç olabilir.

• Güç, esneklik, denge, motor koordinasyonu ve hareketliliği geliştirmek için fizik tedavi
• Günlük becerileri geliştirmek ve günlük aktivitelere yardımcı olan uyarlanabilir ürünleri kullanmak için mesleki terapi
• Kas kontrolü ve konuşma üretmek için koordinasyonu yeniden tanımak için konuşma terapisi
• Ruh hali bozukluklarını iyileştirmek veya kişilik değişikliklerini ele almak için baş etme stratejilerini ve yeni davranış becerilerini öğrenmek için psikoterapi

Beyin Apsesi

Beyin apsesi beyinde enfeksiyon veya travma nedeniyle iltihaplı sıvı birikmesidir. Ciddi ve ölümcül bir sorundur. Geçmişte beyin apsesi olan kişilerin büyük bir kısmı hayatını kaybederken tanı ve tedavi olanaklarının gelişmesi ile daha güzel sonuçlar alınmaktadır.

Beyin Apsesi Belirtileri

Başın belli bir kısmını etkileyen, ağrı kesicilerle rahatlamayan şiddetli baş ağrısı, bilinç durumunda değişiklik (konfüzyon), kas güçsüzlüğü, konuşma bozukluğu, yüksek ateş, halsizlik, hasta hissetme ve hasta gibi görünme, ense sertliği (boyunda sertlik), görme ile ilgili şikayetler (bulanık görme, çift görme), nöbetler, bulantı ve kusma olabilir. Belirtiler yavaş yavaş veya hızlıca ilerleyebilir.

Beyin Apsesi Neden Olur?

Bağışıklık sistemi vücuda giren yabancı organizmaları öldürüp yok edemezse etrafını sarıp çevreleyerek sağlıklı dokulara ulaşmasını önlemeye çalışır. Apse bu nedenle oluşur.

Beyin enfeksiyonları nadir görülen durumlardır çünkü bu hayati organ için pek çok koruyucu mekanizma mevcuttur. Hem kafatası ile çevrili güvenli bir kutuda yer alır yani dış ortamdan uzaktır hem de kan damarlarından beyne geçişi kontrol eden “kan-beyin bariyeri” ile vücudun geri kalanından ayrılır. Yine de bazen bu savunma mekanizmaları yetersiz kalır ve beyin enfeksiyonu gelişir.

Beyin apsesi başlıca 3 nedene bağlı gelişmektedir. Başın farklı bir bölgesindeki, örneğin kulak enfeksiyonu, sinüzit veya diş apsesi gibi bir iltihap komşuluk yolu ile beyne yayılabilir. Tüm beyin apselerinin yaklaşık yarısı bu nedenlerle olur.

İkinci neden, vücudun uzak yerindeki enfeksiyonlar (örneğin zatürre) kan dolaşımı ile beyne yayılabilir. Bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler bu tür yayılım için riskli gruptur. HIV enfeksiyonu, kemoterapi, organ nakli geçiren kişilerin bağışıklığı zayıflar. Kalbin vücuda yeterli oksijenli kan pompalayamadığı siyanotik kalp hastalığı olan kişilerde de beyin apsesi gelişme sıklığı artar.

Diğer bir oluş şekli ise şiddetli kafa yaralanması sonucu kafatasındaki bir çatlaktan bakteri ya da mantarın beyne ulaşmasıdır. Bazı kişilerde beyin apsesinin nedeni belirlenemeyebilir.

Beyin Apsesi Tanısı

Belirtiler ve fizik muayene bulguları ile beyin apsesinden şüpheleniliyorsa buna yönelik tetkikler yapılır. Yakın zamanda enfeksiyon geçirmiş, bağışıklık sistemi herhangi bir nedenle zayıf düşmüş kişilerde özellikle dikkat edilmesi gerekir. Kan tetkiklerinde enfeksiyonla ilişkili değerler yükselir. Beyin tomografisi ve emar (MR) filmi ile apse görüntülenebilir. Apse tespit edildiğinde tomografi rehberliğinde iğne ile apseye ulaşılarak test için örnek alınabilir ve içeriği boşaltılabilir.

Beyin Apsesi Tedavisi

Beyin apsesi tıbbi acil kabul edilen bir durumdur. Apsenin yol açtığı kitle etkisi ve ödem beynin yeterli kan ve oksijen almasına engel olabilir. Apsenin patlaması (rüptüre olması) riski de vardır. Yani apse tedavi edilmezse kalıcı beyin hasarı veya ölüme yol açabilir.

Apseye yol açan mikroorganizmaya göre antibiyotik veya antifungal ilaçlar verilir. Antibiyotikler genelde damardan (IV) verilir. Hem apsenin hem de yayılım gösterdiği bir odak varsa (örneğin akciğer enfeksiyonu) onun tedavisi amaçlanır. Apsenin kafatasına bir delik açılarak iğne ile boşaltılması (aspirasyon) veya kafatası kemiğinin daha büyük bir parçası açılarak (kraniotomi) ameliyat ile bütün olarak çıkarılması gerekebilir.

Çok sayıda apse varsa ya da 2 cm’den küçük tek bir apsede, beynin derinindeki apsede, tabloya menenjit eklenmişse, beyinde sıvı artışı (hidrosefali) varsa ameliyat önerilmeyebilir. 2 cm’den büyük apsede çoğunlukla ameliyat gerekir.

Beyin Apsesi Komplikasyonları

• Beyin apseleri %5-32 oranında ölümle sonuçlanabilir. Hayatta kalanlarda çeşitli komplikasyonlar gelişebilir.
• Tedavi edilen apselerin tekrarlama olasılığı vardır. Bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde bu risk daha fazladır.
• Apse beyin hasarına yol açabilir. Hafif belirtiler büyük oranda zaman içinde iyileşir fakat ağır beyin hasarı kalıcı fonksiyonel kısıtlılığa ve/veya kişilik değişikliğine yol açabilir.
• Kalıcı hasar riski tanı ve tedavi gecikirse artar. Beyin hasarı oluşan kişiler için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanması gerekebilir.
• Apsenin beyinde neden olduğu değişiklikler epilepsi (nöbet) oluşumunu tetikleyebilir.
• Beyni saran zarların iltihabı demek olan menenjit gelişimi diğer bir komplikasyondur.