Mantar Nedir?

Mantar enfeksiyonları bir veya birkaç  mantar  türüyle dokuların istilasını temsil eder. Yüzeyel, yerel doku hastalıkları ile daha derin, ciddi akciğer, kan (septisemi ) veya   sistemik  hastalıkları içeren çok sayıda mantar enfeksiyonu vardır. Bazı  mantarlar fırsatçı iken diğerleri hastalık etkeni (patojenik) olup bağışıklık sistemi sağlıklı olsun olmasın hastalığa neden olurlar.

Mantar Tipleri

Deri, Tırnak, Saç Ve Kıllarda Yüzeyel Mantar Enfeksiyonları

Hem maya hem de küf mantarları yüzeyel mantar enfeksiyonlarına neden olabilir. Deri normal olarak normal flora denilen mikroorganizmaların karışımlarıyla doludur. Çoğu kez normal flora hastalığa neden olmamakta ve bağışıklık sistemini uyarmamaktadır. Deride bir kesi varsa veya bağışıklık sistemi risk altındaysa, var olan bu mikroorganizmalar bir yara veya deri enfeksiyonuna neden olabilmektedir. Mikroorganizmaların dengesinde bir değişiklik mevcutsa, örn: bakterilerde azalma ve mantarlarda aşırı çoğalma varsa (bazen geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanımıyla görüldüğü gibi) kişi bu dengesizlikle ilişkili olarak bir mantar enfeksiyonu geçirebilir.

Maya Enfeksiyonları

Kandidiyaz esasen ağızdaki normal floranın bir bölümü olan Candida albicans ve başka kandida türlerinin aşırı çoğalmasına bağlı sık görülen bir maya enfeksiyonudur. Kandida bebeklerde “pamukçuk” denilen kırmızılıklar ve beyaz lekelere neden olmaktadır. Kadınlarda “maya enfeksiyonu denilen” genital bölgede kaşıntı ve vajinal akıntıya neden olabilmektedir. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerine ( the Centers for Disease Control and Prevention [CDC]) göre kadınların hemen hemen % 75’i yaşamları boyunca en azından bir kez bu enfeksiyona yakalanacaktır. Kandidiyaz aynı zamanda tırnak enfeksiyonları gibi başka çeşitli enfeksiyonlara da neden olabilmekte, özellikle bağışıklık sistemi yetersiz kişilerde sistemik enfeksiyon haline dönüşebilmektedir. Halen hastane kaynaklı septiseminin en sık görülen nedenlerinden biridir.

Mantar (Dermatofitler) Enfeksiyonları

Atlet ayağı, sporcu kaşıntısı ve tırnakların mantar enfeksiyonları insandan insana geçebilen ve sık görülen enfeksiyonlardır Bu mantar enfeksiyonları deride kırmızılaşma, soyulma, kabarcıklanma ve pullanmaya, etkilenmiş tırnaklarda şekil bozukluğu ve kırılmalara ve saçların incelmesine neden olabilirler. Bu enfeksiyonlara Trichophyton, Microsporum ve Epidermophyton türleri gibi bir grup mantarın oluşturduğu dermatofitler neden olmaktadır. Dermatofitler keratin ile beslenirler ve nadiren deri altına girerler.

Bu mantarların neden olduğu enfeksiyonlara sıklıkla saçkıran ve “tinea” denmektedir:

• Ayak parmakları arasında atlet ayağı (tinea pedis): Bu mantar enfeksiyonu bazen ayak tabanını tümüyle etkilemektedir.
• Sporcu kaşıntısı (tinea cruris): Kasıklardan uyluk iç yüzüne yayılabilirler.
• Saçlı deri ve saç enfeksiyonu (tinea capitis): Birincil olarak çocuklarda saçları etkiler.
• El veya ayak parmağı tırnağının enfeksiyonu (tinea unguium): Tipik olarak ayak ve bazen el parmaklarını da etkileyebilir.
• Vücutta saçkıran (tinea corporis): Vücudun her yerinde bulunabilir.
• Berber dermatiti (tinea barbae): Yüzdeki sakallı bölgeyi etkiler.

Diğerleri

Tinea versicolor deride çok renkli lekeler veya yaralarla ilişkili olup etkeni bir dermatofit değil, aksine Malassezia furfur adında bir maya mantarıdır. Sıklıkla genç erişkinlerde görülen bir hastalıktır. Sporotrikoz’a bir dermatofit olmayan Sporothrix schenckii adlı mantar neden olmaktadır. Dikenli bitkiler, çam ağacı iğne yaprakları ve bu mantarın normalde bulunduğu sfagnum yosunuyla tahriş olmuş dokuları etkilemektedir.

Derin Dokular, Kan, Akciğer Ve Sistemik Mantar Enfeksiyonları

Çeşitli mantarlar derin doku ve sistemik enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Mantarın bulunduğu enfekte toprak gibi ortamlarla temas eden kişiler sıklıkla enfeksiyonu kaparlar. Akciğer enfeksiyonları tipik olarak mantar sporlarının solunum havası ile alınmasıyla başlamaktadır. Akciğer enfeksiyonları ve deri altına yayılmış mantar enfeksiyonları ile, istilacı mantarlar ilk enfeksiyon odağından kan dolaşımına geçme (septisemi) ve/veya vücudun her yerine-organlara, dokulara, kemiğe ve bazen omuriliği saran meninksler ve beyin içine yayılma potansiyeli kazanırlar.

Bağışıklık sistemi yetkin hastalarda akciğer mantar enfeksiyonları öksürük, ateş, kas ağrıları, baş ağrıları ve deri döküntüleri gibi yalnızca hafif-orta derecede soğuk algınlığı yakınmalarına neden olabilmektedir. Diğer hastalarda mantarlar enfeksiyonun ilk odağına yerleşip o bölgede kalan, yayılmayan enfeksiyonlara neden olabilmektedir (hastalık etkenleri granulomlar içine hapsolur). Ancak bu belli bir odağa sınırlı enfeksiyonları olan kişilerin bağışıklık sistemleri yaşamlarının bir döneminde yetersizleştiğinde uzun süre sessiz kalan kronik mantar enfeksiyonu aktifleşerek akut enfeksiyon haline dönüşebilir.

Mantarların neden olduğu enfeksiyonların bir bölümünün hastalık belirtilerine neden olması aylar hatta yıllar alabilir. Yavaş yavaş ve giderek daha fazla kötüleşip vücudun her yerine yayılır; gece terlemeleri, göğüs ağrısı, kilo kaybı ve lenf düğümlerinde büyümeye neden olurlar. Diğer bir bölümü hızla ilerleyerek zatürre (pnömoni) ve/veya septisemiye neden olurlar. Altta yatan akciğer hastalığı olanlarda ve/veya HIV/AIDS hastaları gibi bağışıklık sistemleri yetkin olmayan kişilerin akciğerlerini etkileyen mantar enfeksiyonlarının daha ağır seyretme olasılığı daha yüksektir. Hem akut hem de kronik mantar enfeksiyonları kalıcı akciğer, organ ve kemik hasarına neden olabilir, ölümle sonuçlanabilirler.

Sık Görülen Sistemik Ve Derin Doku Enfeksiyonları:

• Aspergilloz: Etkeni Aspergillus fumigatus veya birkaç başka Aspergillus türü mantarlardır. Bu mantarlara sıklıkla toprakta, bitkilerde ve ev tozlarında rastlanmaktadır. Sinüsler ve akciğerlerin içlerinde mantar kitlelerinin oluşmasına neden olabilirler. Bazı olgularda beyin ve kemiklere yayılabilirler.
• Blastomikoz: Etkeni ormanlık alanlar gibi nemli, organik içerikten zengin topraklarda bulunan Blastomyces dermatitidis’ dir.
• Koksidiomikoz: Etkeni kurak topraklarda bulunan Coccidioides immitis mantarıdır.
• Kriptokokkozis: Cryptococcus neoformans veya nadiren toprakta bulunan ve kuş pisliklerine temasla bulaşan başka bir Cryptococcus türüyle oluşan bir enfeksiyondur. Herkes bu enfeksiyona yakalanabilirken en çok HIV/AIDS hastalarında yaygın olarak görülmektedir.
• Histoplazmoz: Tipik olarak akciğerleri etkileyen Histoplasma capsulatum bu enfeksiyona neden olmaktadır.
• Kandidiyaz: Etkeni normal floranın da bir bölümünü oluşturan ve dünya genelinde bulunan Candida türleridir. Enfeksiyonları vücudun nemli, mukoz zarlarında oluşmaktadır.
• Pneumocystis pneumonia: Etkeni eskiden Pneumocystis carinii olarak bilinen Pneumocystis jorveci ‘dir. Dünyanın her yerinde rastlanan ve en çok HIV/AIDS’liler dahil olmak üzere bağışıklık sistemi yetersiz kişileri etkileyen bir enfeksiyondur.